سرپرستی به آن صورت که در برخی از کشورها مرسوم است در ایران به رسمیت شناخته نشده است، حقوق ایران نهاد دیگری به نام سرپرستی کودکان بی سرپرست دارد. به همین دلیل امیدوارم این نوشته اطلاعات کلی در اختیار شما قرار دهد تا بدانید که سرپرستی در کشورهای دیگر چگونه است. و با آرزوی این که این گونه سرپرستی در ایران هم رایج شود.
مراقبت و سرپرستی از یک کودک بسیار با ارزش است، به ویژه هنگامی که برای داشتن زندگی بهتر برای او تلاش می کنید.( یک سرپرست)
می خواستم کاری برای جامعه انجام دهم. من دوران کودکی خوبی داشتم و می خواستم همین فرصت را به یک کودک بدهم.(یک سرپرست)
در طول یک زمان دشوار کاملاً حمایت شدم و سرپرست من یک محیط خانوادگی “عادی” به من هدیه داد. ( یک فرزند خوانده)
سرپرستی (فاسترینگ،مین موقت، والدین موقت) چیست؟
سرپرستان، خانواده، ثبات، مراقبت و حمایت خانوادگی را برای کودکان یا جوانانی که قادر به زندگی با والدین خود نیستند، فراهم می کنند.
اغلب این یک قرار موقت است در طول زمانی که کار برای بازگرداندن کودکان به خانوادههایشان انجام میشود. با این حال طول مدت سرپرستی یک کودک میتواند از چند روز، هفته، ماه تا چندین سال باشد و البته میتواند شامل یک قرارداد دائمی هم شود.
غیرمعمول نیست که کودکان و نوجوانان زمان بسیار پر استرس و نامطمئنی را در زمانی که با خانواده هایشان نیستند، تجربه می کنند، با این حال، کمک و حمایتی که شما به عنوان یک سرپرست میتوانید ارائه دهید، میتواند تأثیر بسیار مثبتی بر زندگی کودک داشته باشد.
چرا برخی از کودکان نیاز به سرپرست دارند؟
دلایل زیادی وجود دارد که باعث می شود یک بچه به سرپرست نیاز داشته باشد. این موارد عبارتند از: اطمینان از رفاه کودکی که ایمنی او تهدید می شود.
فروپاشی خانواده.
والدین به دلیل بیماری به کمک نیاز دارند.
برخی از کودکان ممکن است به هر دلیلی، نتوانند به خانه برگردند و بنابراین باید برای آنان، به دنبال یک خانه و خانواده دائمی بود.
جوانان پناهجوی بدون همراه.
سرپرستی چه کسی را می توان به عهده گرفت؟
فرزندخوانده ها ممکن است بین ۰تا ۱۸ سال سن داشته باشند و ممکن است نیاز داشته باشند که به تنهایی یا نزد خواهر و برادرانشان بمانند. بعضی ازکودکان ناتوانی داشته و نیازهای خاص دارند.
بنابراین لازم است سرپرستان خوبی وجود داشته باشند که بتوانند در زمانی که این کودکان نیاز دارند وارد عمل شده و از آنها مراقبت کنند. بعضی کودکان در شرایط اضطراری قرار داشته و نیاز فوری به سرپرستی دارند. در حالی که سایر کودکان به روشی برنامه ریزی شده در نوبت قرار می گیرند. بخشی از نقش سازمان های حمایتی کودکان این است که با در نظر گرفتن نیازهای کودک و مهارت ها و شرایط خانوادگی افراد علاقمند به سرپرستی، تلاش کنند تا کودکان را با سرپرستان هماهنگ کنند.
اکثر کودکانی که در سازمان های حمایتی کودکان مراقبت می شوند، تجربیات سختی را در خانواده هایشان تجربه کرده اند. برخی از آنها ممکن است آزار جسمی، عاطفی و جنسی را نیز تجربه کرده باشند. یا حتی از توجه به آنان غفلت شده باشد. این ها به این معنی است که آنها نیاز به سرپرستانی دارند که صبور، گرم و فهمیده باشند.
برخی از کودکان رفتار چالش برانگیزی از خود نشان خواهند داد و ممکن است در مدیریت مرزها (آموزشی و قوانین) دچار مشکل شوند. رفتار آنها ممکن است آنها را در معرض استثمار جنسی کودکان یا حتی در معرض خطر درگیری(در گروه های خلاف) قرار دهد. این جوانان نیاز به سرپرستی دارند که ثبات و همدلی نشان دهند و در رویکرد خود نسبت به فرزندپروری انعطاف پذیر باشند.
سالهای نوجوانی می تواند بسیار چالش برانگیز باشد. سالهای نوجوانی زمانی است که بیشتر نوجوانان در حال یافتن خود هستند. اغلب مرزهای قدرت و توانایی خود را آزمایش میکنند و میبینند که تا چه حد میتوانند برای رسیدن به اهدافشان پیش بروند. بنابراین مراقبت از این نوجوانان می تواند به ویژه دشوار باشد. خصوصا برای نوجوانی که در کودکی تجربیات استرسزا و ناراحتکننده داشته است. با این حال، کمک به یک جوان برای ایجاد اعتماد به نفس، آماده شدن برای استقلال و برنامه ریزی برای آینده پاداش هایی نیز دارد.
این کودکان و جوانان از پس زمینه(سابقه خانوادگی) های متفاوت می آیند و نیازهای متفاوت زیادی دارند. پس مردم از هر قشر و نژادی در جامعه می توانند سرپرست شوند.
اگر فکر می کنید می توانید در زندگی یک کودک تفاوت ایجاد کنید، پس شما احتمالا می توانید.
سرپرستان من متفکر و مراقب هستند. آنها برای نظرات من ارزش قائل هستند و همیشه برای حمایت از من در مواقعی که به آنها بیشتر نیاز دارم هستند( یک فرزند خوانده)
چه کاری باید بتوانید انجام دهید؟
خانواده های سرپرست از همه اقشار جامعه می آیند. تنها علاقه شما به مراقبت از کودک مهم است. داستان هر کودک با دیگری متفاوت است، اما همه آنها نیاز به امنیت، ثبات و فرصت برای دستیابی به پتانسیل کامل خود دارند. این کودکان به امنیت و آرامش خانواده های معمولی نیاز دارند.که می تواند همیشگی باشد یعنی تا زمانی که برای زندگی مستقل آماده شوند. یا گاهی اوقات به چند روز یا چند هفته، تا زمانی که بتوانند به نزد والدینشان بازگردند.
کودکان برای آماده شدن برای زندگی مستقل به حمایت سرپرستان خود نیاز دارند به همین دلیل، برای سرپرستان به غیر از مراقبت از کودکان نقش های دیگری نیز وجود دارد. علاوه بر مراقبت روزانه از کودک، سرپرستان خانواده در جلسات مربوط به فرزند خوانده شرکت می کنند، سوابق کتبی را نگه می دارند، از تماس با خانواده ها و افراد نزدیک به کودک حمایت می کنند و اطلاعات حساس و محرمانه را مدیریت می کنند. نقش سرپرستان بسیار حیاتی است تاکودکان با تجارب دشوار یا آسیب زا کنار بیایند. مراقبان سرپرست نیز نقشی کلیدی در ارتقای آموزش و سلامت فرزند خوانده و همچنین رفاه اجتماعی آنها دارند.
برای شما به عنوان یک سرپرست، مهم است که در جهت ایجاد یک رابطه مثبت با کودک/فرد جوان تلاش کنید و دلایل احتمالی رفتارهای دشوار یا چالش برانگیز کودکان را بشناسید. کمک کردن به جوان برای مدیریت احساسات و تجربیات دشوار با تغییرات در شرایط زندگی آنها به آهستگی رخ می دهد.
بسته به شرایط سرپرستی و فرزند خواندگی، سرپرستان به کودکان کمک میکنند تا ارتباط خود را با دوستان و خانوادههای خود حفظ کنند. تماس می تواند چهره به چهره و یا غیرمستقیم باشد، مانند ایمیل یا نامه های تلفنی. ترتیبات تماس کودک ممکن است در طول زمان دستخوش تغییر شود.
انواع سرپرستی
سرپرستی دائمی/طولانی مدت:
در مواردی که تصمیم گرفته شود که یک کودک نمی تواند به خانه بازگردد و فرزندخواندگی هم امکان پذیر نیست، ممکن است برای یک کودک یک سرپرست بلندمدت انتخاب شود. کودکان حداقل تا سن ۱۸ سالگی در آنجا خواهند ماند. بعد از آن، اگر بخواهند می توانند تا زمانی که به سن ۲۱ سالگی برسند نزد سرپرستان خانواده بمانند. این موافقتی است که دو طرف، از جمله کودکان و سرپرستان انجام می دهند و در این حالت پرداخت های مالی به سرپرستان ادامه می یابد. این ماندگاری کودکان را قادر میسازد در خانهای باثبات رشد کنند و سرپرستان خانواده روابط قوی و مفیدی را با کودکان و جوانان به صورت دائمیتر ایجاد کنند و آنها را برای استقلال آماده کنند.
سرپرستی کوتاه مدت:
این نوع قرار داد می تواند از چند روز تا چند سال طول بکشد. سرپرستان کوتاهمدت برای مدتی از کودک مراقبت میکنند، اغلب این مدت زمانی است که :
۱ـ در زمان مراحل دادگاه برای تعیین اینکه آیا بازگشت کودک به خانه مناسب است یا خیر.
۲ـ زمان ارزیابی والدین یا سایر اعضای خانواده کودک در مورد اینکه آیا آنها قادر به ارائه مراقبت ایمن و مداوم از کودک هستند یا نه.
۳ـ والدین داوطلبانه موافقت می کنند که فرزندانشان تحت مراقبت دیگران باشند.
بعد از سپری شدن این دوران، کودکان از محل موقت، احتمالاً به خانه و یا به نزد سایر اعضای خانواده، باز گشته یا به خانه سرپرستان و پذیرندگان طولانی مدت می روند.
سرپرستی کوتاه مدت، مفید و مهم است زیرا این سرپرستان نقشی کلیدی در کمک به کودکان در دوران سخت ایشان بازی می کنند.
این نوع قرار داد به کودک و والدینش اجازه می دهد تا در منطقه محلی خود بمانند و درمدت زمانی که ارزیابی ها انجام می شود، ثبات وآرامش داشته باشند.
چه کسی می تواند برای سرپرستی درخواست بدهد؟
شما یکی از اولین سوالاتی که بدون شک از خود میپرسید این است که آیا میتوانید سرپرستی کودک یا جوانی را بپذیرید؟
خوب، وقت آن است که ذهن خود را آرام کنید. زیرا اگر فکر میکنید میتوانید این کار را انجام دهید. احتمالا می توانید.
برای تبدیل شدن به یک سرپرست، نیازی به داشتن هیچ مدرک یا تجربه خاصی ندارید و تصورات غلط زیادی در مورد اینکه چه کسی می تواند یا نمی تواند سرپرستی یک کودک را به عهده بگیرد وجود دارد. بنابراین بیایید حقایق را از داستان ها جدا کنیم.
هیچ ایده قبلی در مورد اینکه چه چیزی یک سرپرست خوب میسازد وجود ندارد، اما اگر جنایتی علیه کودکی مرتکب شده باشید مطمئناً واجد شرایط نیستید. و جدای از این، ویژگی هایی مانند صبر، درک، و مهمتر از همه حس شوخ طبعی و شخصیت انعطاف پذیر ارزش از بارزه های مهم یک سرپرست بهتر بودن می باشد. شما باید کودکان و جوانان را دوست داشته باشید، از بودن آنها لذت ببرید و بتوانید به طور موثر در کنار سایر افراد در زندگی آنها کار کنید.
حمایت خانواده و دوستانتان در پرورش و سرپرستی کودکان بسیار ارزشمند خواهد بود.
شما می توانید سرپرستان موفقی که از کودکان و جوانان مراقبت می کنند باشید. از شما انتظار نمی رود که شایستگی خاصی داشته باشید یا از یک پس زمینه خاص آمده باشید. آنچه از شما انتظار می رود این است که فقط علاقه واقعی به مراقبت از کودکان و جوانان، داشته باشید. فضایی در خانه و زمانی در زندگی شما برای پرورش یک کودک.
اگر به همه سوالات شما پاسخ داده شد و مطمین هستید که می توانید، گروه هایی که این پروژه های خیرخواهانه را انجام می دهند پیدا کنید و در شادی یک کودک و ساختن آینده یک آدم سهیم شوید.
اما در ایران
بر اساس ماده۸ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست مصوب سال ۱۳۹۲ شرایطی برای سپردن سرپرستی کودکان تحت سرپرستی پیش بینی شده است:
الف ـ امکان شناخت هیچ یک از پدر ، مادر و جد پدری آنان وجود نداشته باشد.
ب ـ پدر ، مادر ، جد پدری و وصی منصوب ازسوی ولی قهری آنان در قید حیات نباشند.
ج ـ افرادی که سرپرستی آنان به موجب حکم مراجع صلاحیت دار به سازمان بهزیستی سپرده گردیده و تا زمان دو سال از تاریخ سپردن آنان به سازمان ، پدر یا مادر و یا جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی قهری برای سرپرستی آنان مراجعه ننموده باشند.
د ـ هیچ یک از پدر ، مادر و جد پدری آنان و وصی منصوب از سوی ولی قهری صلاحیت سرپرستی را نداشته باشند و به تشخیص دادگاه صالح این امر حتی با ضم امین یا ناظر نیز حاصل نشود.
- زن و شوهری که ۵ سال از تاریخ ازدواج آنها گذشته باشد و از این ازدواج صاحب فرزند نشده باشند، مشروط بر اینکه حداقل یکی از آنها بیش از ۳۰ سال سن داشته باشد؛ (چنانچه بنابر تشخیص سازمان پزشکی قانونی امکان بچهدار شدن زوجین وجود نداشته باشد، درخواستکنندگان از شرط مدت ۵ سال مستثنی خواهند بود.)
- زن و شوهر دارای فرزند مشروط بر اینکه حداقل یکی از آنها بیش از ۳۰ سال سن داشته باشند.
- دختران و زنان بدون شوهر درصورتیکه حداقل ۳۰ سال سن داشته باشند، منحصرا حق سرپرستی دختران را خواهند داشت.
طبق قانون، اولویت در پذیرشِ سرپرستی کودکان به ترتیب با زن و شوهر فاقد فرزند، سپس با دختران و زنان بدون شوهر و فاقد فرزند، و درنهایت با زن و شوهر دارای فرزند است؛ و در مواردی که زن و شوهر درخواستکنندهی سرپرستی باشند، درخواست باید بهطور مشترک
توسط آنها تنظیم و ارائه شود.
۱. تقید به انجام واجبات و ترک محرمات؛ (بدین معنا که باید مقید به انجام دادن واجبات دینی نظیر نماز و روزه و ترک هر آنچه که در شرع مقدس اسلام حرام است باشند.)
۲. عدم محکومیت جزائی مؤثر با رعایت موارد مقرر در قانون مجازات اسلامی. شایان ذکر است که محکومیت مؤثر کیفری محکومیتی است که محکوم را بهتبعِ اجرای حکم بر اساس مادهی ۲۵ قانون مجازات اسلامی از حقوق اجتماعی محروم کند. برای مثال چنانچه شخصی به شلاق حدی محکوم گردد دو سال از حقوق اجتماعی خود محروم میشود، حقوق اجتماعی موردنظر قانونگذار در مادهی ۲۶ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ تصریح گردیده است که شامل مواردی نظیر عضویت در شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام، یا هیئت دولت است
۳. تمکن مالی
۴. عدم حجر؛ طبق قانون مدنی ۳ دسته از اشخاص محجور محسوب میشوند: صغار، مجانین و اشخاص غیر رشید
۵. سلامت جسمی و روانی لازم و توانایی عملی برای نگهداری و تربیت کودکان و نوجوانان تحت سرپرستی
۶. نداشتن اعتیاد به مواد مخدر، مواد روانگردان و الکل
۷. صلاحیت اخلاقی
۸. عدم ابتلا به بیماریهای واگیردار یا صعبالعلاج؛ (بیماری صعبالعلاج یعنی بیماریای که بهسختی درمان میشود)
۹. اعتقاد به یکی از ادیان مُصرح در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران؛ (۴ دین اسلام، کلیمی، زرتشتی و مسیحی ادیان مصرح در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران هستند)
مطابق مادهی ۱۴ قانون حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست دادگاه در صورتی حکم سرپرستی صادر میکند که درخواستکنندهی سرپرستی بخشی از اموال یا حقوق خود را به کودک یا نوجوان تحت سرپرستی تملیک نماید (واگذار نماید).
منابع:
وبسایت fca.co.uk
oxfordshire.gov.uk
compassfostering.com/north-london
fosteringhandbook.com
وبسایت گروه وکلای آرتین.
وبسایت سازمان بهزیستی ایران
تو چی فکر می کنی؟